Hoe zorgt de natuur voor vruchtbare bodems?
De voorlopers van de bodemmineralen in onze Nederlandse bodems ontstaan in vulkanen en gebergtevormende processen. Ze verweren door zon, water, wind, vorst en micro-organismen tot zand en klei. Vervolgens worden ze door rivieren, wind en landijs getransporteerd en als vruchtbare bodems afgezet. Deze geologische processen zijn grotendeels uitgeschakeld door het bouwen van waterkeringen of werken op hele lange tijdschalen. De natuurlijke bodemmineralen worden daardoor niet of onvoldoende aangevoerd. Daarom is het voor de bodemvruchtbaarheid van belang bodemmineralen in de vorm van steenmeel aan te voeren.
Steenmeel of gesteentemeel
Steenmeel en gesteentemeel zijn uitwisselbare termen. Het zijn fijngemalen gesteenten die afkomstig zijn van vulkanisme of gebergtevormende processen. Voor de Nederlandse situatie is steenmeel goed te vergelijken met het keileem dat in de ijstijden is afgezet en het vruchtbare sediment dat in het verleden door de rivieren werd afgezet bij overstromingen. Sediment is verweerd gesteente, steenmeel is gemalen onverweerd gesteente. Na het aanbrengen van steenmeel in de bodem treedt versnelde verwering op waarbij minerale voedingsstoffen voor het gewas vrijkomen. Het is mogelijk om verschillende typen steenmeel toe te dienen die beantwoorden aan specifieke problemen in de bodem en de behoefte van het gewas.
Voordelen
Steenmeelbemesting stimuleert het bodemleven, stabiliseert de organische stof, brengt een voorraad nutriënten aan (behalve stikstof) en verhoogt structureel de nutriëntenuitwisselingscapaciteit (CEC) van de bodem. Bemesting met steenmeel sluit zeer goed aan bij de wens om landbouw duurzamer en effectiever te maken.
- Steenmeel brengt de bodemvruchtbaarheid op peil met een natuurlijke variatie van essentiële hoofd- en sporenelementen. Het zorgt voor een geleidelijke levering van nutriënten en heeft daardoor een langdurige werkzaamheid.
- Steenmeel stabiliseert de bodem-pH zonder de gebruikelijke uitstoot van CO2 zoals bij kalk en verbetert de bodemstructuur en het watervasthoudend vermogen van de bodem. Ook legt steenmeel het broeikasgas CO2 vast wanneer door biologische en chemische processen nutriënten uit steenmeel beschikbaar worden gemaakt.
- Steenmeel stimuleert het bodemleven, zorgt voor opbouw en stabilisatie van organische stof in de bodem en zorgt voor een betere natuurlijke weerstand van planten. Het draagt bij aan nutriëntrijke gewassen die naar verwachting een positieve invloed hebben op de gezondheid van mens en dier.
- Steenmeel spoelt zelf niet uit en stimuleert ook geen uitspoeling van andere nutriënten. Dit maakt het mogelijk steenmeel voor meerdere jaren tegelijk toe te dienen.
Toepassingsgebieden
Steenmeel kan op verschillende manieren worden toegepast.
- direct op het land bij akkerbouw, veeteelt en vollegronds tuinbouw;
- in de ligbox;
- gemengd door (drijf)mest;
- als toevoeging bij composteren of vermengd met gerijpte compost;
- bij (bomen)substraat;
- als nutriëntenbron voor bio-fertilizer/compostthee;
- als bron van (sporen) elementen in natuurgebieden;
- bij openbaar groen, stadslandbouw, sportvelden en daktuinen.
Interessante leesvoer
Meer lezen over het gebruik van steenmeel voor nutriëntlevering: Van Straaten, 2006.
Meer lezen over de vorming van stabiele organische stof in de bodem: Kallenbach et al., 2016.
Meer lezen over de samenhang tussen bodemmineralen en microbiologie: Gleeson et al., 2005; Gleeson et al., 2006; Uroz et al., 2012.
Meer lezen over een voorbeeld van de levering van nutriënten aan het gewas, óók als een overmaat aan oplosbare elementen aanwezig is: Wulff et al., 1998.