Zeoliet als mogelijke oplossing voor de nitraatuitspoeling uit landbouwgronden

Het gebruik van stikstofhoudende mest in de agrarische sector is vooral op zand- en lössbodems in belangrijke mate verantwoordelijk voor de nitraatbelasting van het grondwater. Omdat nitraat erg mobiel is, kan het gedeelte dat niet is opgenomen door het gewas in natte periodes uitspoelen naar het grondwater. In Nederland is nog steeds sprake van een stikstofoverschot, ondanks dat dit is gedaald door lagere kunstmesttoediening (sinds 1999) en een afname van de productie en aanwending van dierlijke mest (vooral tussen 1994 en 2004). De laatste jaren neemt het gebruik van stikstof(kunst)mest per hectare nauwelijks meer af.

Op grond van de EU-Nitraatrichtlijn mag de nitraatconcentratie in het grondwater niet meer dan 50 mg/l (806 μmol/l) zijn. Voor grondwaterafhankelijke natuur is dit vaak nog veel te hoog. In samenwerkingsprojecten tussen agrariërs en de (drink)watersector, bijvoorbeeld als onderdeel van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer, wordt geprobeerd de uitspoeling van meststoffen en het mestgebruik verder te verminderen door het optimaliseren van de bedrijfsvoering.

De impact van nitraatuitspoeling naar het grond- en oppervlaktewater is groot. Bij de drinkwaterwinning kunnen hoge concentraties nitraat leiden tot het sluiten van drinkwaterwinpunten en tot hogere zuiveringskosten. Ook voor grond- waterafhankelijke natuur kunnen de negatieve effecten groot zijn. Hoge nitraatconcentraties leiden niet alleen tot een directe eutrofiëring (vermesting) maar ook tot sulfaatmobilisatie vanwege de oxidatie van ijzersulfides (FeSx), zoals pyriet, in de bodem. Dit kan leiden tot interne eutrofiëring (fosfaatmobilisatie) in natte natuurgebieden.

Daarnaast is nitraatrijk grondwater veelal arm aan ijzer. Dit ijzer kan bij uittreding in natte natuurgebieden bijdragen aan fosfaatimmobilisatie doordat fosfaat wordt gebonden aan ijzer(hydr)oxides. Er is dan ook behoefte aan praktische en betaalbare innovaties die de nitraatbelasting van het grondwater vanuit landbouwgronden kunnen verminderen. De toepassing van zeoliet vormt mogelijk een oplossing.